Pierwsza gwiazdka pod lupą. Czego naprawdę wypatrujemy w Wigilię?

Każdego roku w Wigilię, gdy zaczyna robić się ciemno, miliony dziecięcych oczu kierują się ku niebu w poszukiwaniu „pierwszej gwiazdki”. Im bliżej tego momentu, tym bliżej kolacji, a po niej to, na co wszyscy czekają, czyli prezenty. "Pierwsza gwiazdka" ma w sobie pewną magię i od wieków pielęgnuje się ten zwyczaj jako wigilijną tradycję. Ale czy zastanawialiście się kiedyś, jakiego zjawiska tak naprawdę wypatrujemy? Czy to tylko piękny świąteczny zwyczaj, czy może kryje się za nim nauka i astronomia?

Pierwsza gwiazdka na niebie ma dla nas symboliczne znaczenie – zwiastuje rozpoczęcie wieczerzy wigilijnej, rodzinnej atmosfery i ciepła świąt. Jednak jej historia sięga daleko poza to, co widać z naszych okien i balkonów. Od Gwiazdy Betlejemskiej po planety i koniunkcje – światło, którego wyczekujemy, może mieć więcej wspólnego z kosmiczną rzeczywistością, niż może nam się wydawać.

Dziś spróbujemy spojrzeć na ten temat przez pryzmat nauki, nie zapominając o magii świąt. Bo przecież nauka i magia świąt mogą iść w parze – serio!

Gwiazda Betlejemska: Biblijna pierwsza gwiazda”

Jeśli myślimy o gwiazdach w kontekście Bożego Narodzenia, na pierwszy plan wysuwa się oczywiście Gwiazda Betlejemska. To ona miała prowadzić Trzech Mędrców (zwanych też Królami lub Magami) do miejsca narodzenia Jezusa. Biblia wspomina o „gwieździe, która pojawiła się na Wschodzie” i była na tyle jasna i wyraźna, że mędrcy byli w stanie podążać za nią aż do Betlejem.

Czytaj dalej poniżej

Czy gwiazda taka, jak Słońce może mieć astrosferę? Może - oto dowód Jakub Szczęsny

WhatsApp zrobił wszystkim ogromny prezent. Ucieszy nie tylko na Święta! Kamil Świtalski

Czy był to tylko symbol, czy może jakieś prawdziwe zjawisko astronomiczne? No cóż, naukowcy mają na ten temat kilka teorii. Jedna z nich mówi, że Gwiazda Betlejemska mogła być koniunkcją planet – czyli takim momentem, gdy z perspektywy Ziemi kilka planet wydaje się zbliżać do siebie na niebie. W 7 roku p.n.e. miała miejsce potrójna koniunkcja Jowisza i Saturna w gwiazdozbiorze Ryb. To naprawdę rzadkie zjawisko mogło wyglądać jak wyjątkowo jasna „gwiazda”.

Inna teoria sugeruje, że była to kometa – być może słynna Kometa Halleya, która w 12 roku p.n.e. przemierzała ziemskie niebo. A może to po prostu spektakularna supernowa? Niezależnie od wyjaśnienia, jedno jest pewne: coś musiało zwrócić uwagę ówczesnych obserwatorów nieba. No, chyba, że był to po prostu poetycki motyw, którego brakowało autorom Biblii, aby historia Jezusa była jeszcze bardziej magiczna.

Czym dziś jest „pierwsza gwiazdka”?

Zostawmy na chwilę Betlejem i wróćmy do naszej współczesnej tradycji. Pierwsza gwiazdka, której szukamy w Wigilię, to po prostu pierwsze widoczne na niebie ciało niebieskie po zachodzie Słońca. Najczęściej nie jest to nawet gwiazda, a planeta – na przykład Wenus. Jej blask jest tak intensywny, że trudno ją przeoczyć. Astronomowie nazywają ją „Gwiazda Wieczorną” lub „Jutrzenką”, zależnie od pory, o której jest widoczna.

Innym kandydatem do miana „pierwszej gwiazdki” może być Jowisz, który również potrafi mocno świecić tuż po zmierzchu. Jeśli pogoda dopisze, możecie czasem dostrzec Syriusza – najjaśniejszą gwiazdę nocnego nieba. Syriusz należy do konstelacji Wielkiego Psa i nie bez powodu świeci tak intensywnie – jest około 25 razy jaśniejszy od naszego Słońca.

Gdzie i jak obserwować pierwszą gwiazdkę?

Chcecie mieć pewność, że nie przegapicie tego magicznego momentu? Oto kilka wskazówek:

• Spójrzcie na zachód – to tam pojawią się pierwsze jasne obiekty po zachodzie Słońca.
• Znajdźcie ciemniejsze miejsce – unikajcie dużych źródeł światła, takich jak latarnie uliczne czy oświetlone budynki. Najlepiej wyjść na balkon, do ogrodu, a jeśli możecie, poza miasto.
• Aplikacje do obserwacji nieba – jeśli chcecie podejść do tematu bardziej „profesjonalnie”, skorzystajcie z aplikacji takich jak „SkyView” czy „Star Walk”. Pomogą Wam rozpoznać gwiazdy i planety.

Ciekawostka: Zimą powietrze jest często bardziej przejrzyste niż latem, więc gwiazdy wydają się świecić jaśniej. To świetna okazja, żeby poświęcić chwilę na obserwację nieba – nie tylko w Wigilię.

Magia czy nauka?

Choć dziś patrzymy na niebo z pomocą teleskopów i aplikacji, warto pamiętać, że przez wieki niebo było dla ludzi mapą, kalendarzem i źródłem inspiracji. Pierwsza gwiazdka to nie tylko pretekst, żeby zacząć kolację. To symbol nadziei, światła w ciemności i przypomnienie, że nawet w najbardziej zabieganym życiu warto podnieść głowę i spojrzeć w gwiazdy. Czy zatem w Wigilię wypatrujecie Wenus, Jowisza, czy Syriusza, jedno się nie zmienia – ten moment ma w sobie coś wyjątkowego. Nauka tłumaczy nam, co widzimy, ale to my nadajemy temu znaczenie. Bo święta to czas, kiedy odrobina magii na pewno nie zaszkodzi.