Od dawna wiadomo, że poniedziałki to statystycznie najbardziej niebezpieczny dzień tygodnia, jeśli chodzi o incydenty sercowo-naczyniowe. Zawały, nagłe zgony sercowe, nawet wypadki częściej zdarzają się właśnie wtedy. Ale dotąd niewiele wiedziano o tym, dlaczego poniedziałek może działać jak biologiczny wyzwalacz. Zespół naukowców z Hongkongu i Anglii postanowił wgryźć się głębiej. W dosłownym sensie: sięgnęli po włosy.
W badaniu opartym na danych z English Longitudinal Study of Ageing (ponad 3500 osób w wieku 50+), naukowcy przeanalizowali poziomy kortyzolu i kortyzonu w mieszkach włosowych uczestników. To jeden z najbardziej wiarygodnych wskaźników długofalowej aktywności osi HPA (podwzgórze-przysadka-nadnercza) – systemu stresowego organizmu.
I co się okazało? Osoby, które deklarowały odczuwanie lęku w poniedziałek, miały aż o 23% wyższy poziom kortyzolu w późniejszych pomiarach (do 2 miesięcy później), niż osoby odczuwające lęk w inne dni tygodnia.
Nie była to przypadkowa różnica. Efekt był wyraźnie widoczny na górnych decylach rozkładu poziomu kortyzolu. Czyli tam, gdzie zaczyna się stres chroniczny.
Można byłoby pomyśleć: no tak, poniedziałek, robota, szef, korki, żółte światło budzika. Ale nie. Właśnie nie.
Efekt "poniedziałkowego lęku" pojawiał się zarówno u osób pracujących, jak i tych na emeryturze. Zniknięcie porannej nerwówki, maili i deadline’ów nie zdejmuje z organizmu biologicznego bagażu. Stało się to mechanizmem... wręcz wyuczonym. Co więcej, około 75% różnicy w poziomie kortyzolu pomiędzy poniedziałkami a innymi dniami pozostaje niewyjaśniona przez typowe zmienne (wiek, płeć, palenie, itp.).
To znaczy, że poniedziałek sam w sobie, jako symboliczny początek cyklu, może być ukryty w nas głębiej, niż nam się wydaje. Jakby nasze organizmy wiedziały doskonale o tym, kiedy jest poniedziałek i z czym się wiąże. Sam nie cierpię poniedziałków i II części niedziel: chyba, że jestem na urlopie. Dlaczego? Bo odpoczynek jest fajny. A praca to zazwyczaj nawał maili, klientów, którzy nie dostarczają koniecznych do zrealizowania projektu rzeczy, pilnowania faktur i terminów oraz członków zespołu, którym coś wypada i pewna rzecz się opóźni.
Włosy rosną około 1 cm miesięcznie. Badacze analizowali odcinki 2–3 cm, co oznacza, że mierzyli akumulację kortyzolu z ostatnich 2–3 miesięcy. Czyli lęk z jednego poniedziałku zostawia chemiczny ślad na całe tygodnie.
To nie jest chwilowa nerwówka. Mamy tu długofalowe rozregulowanie osi HPA, związane z podwyższonym ryzykiem otyłości brzusznej, nadciśnienia, cukrzycy typu 2 i miażdżycy. A także z obniżoną odpornością i zwiększoną podatnością na stany depresyjne.
To, co czujesz w poniedziałek rano, nie zostaje tylko w tym poniedziałku. To może zostać z tobą na lata.
Czytaj również: Kiedy mózg mówi „dość” – te dwa obszary „krzyczą”, gdy jesteś znużony
W założeniu powinniśmy być odporni. Nasze ciała powinny nauczyć się, że poniedziałki to nie koniec świata. Ale są ludzie, których biologia nie potrafi się przestroić. Nie wiadomo dlaczego.
Trauma? Wzorce z dzieciństwa? Osobowość? A może po prostu metabolizm kortyzolu, który w poniedziałki odpala się jak żarówka na 110% mocy? Jedno jest pewne: u tych osób efekt nie znika nawet po przejściu na emeryturę. Niektórym poniedziałek podnosi ciśnienie. Innym kortyzol. Dla części z nas ten dzień to nie tylko symbol nowego tygodnia. To moment, w którym nasz organizm decyduje, czasami o naszej przyszłości lub... jej braku. Jak z tym walczyć? Tego dowiemy się zapewne w dalszych badaniach.
Hej, jesteśmy na Google News - Obserwuj to, co ważne w techu
