Jak jest z tą inteligencją? Dziedziczymy, czy raczej nabywamy? Badanie opublikowane w Research in Social Stratification and Mobility daje odpowiedź. Wyniki sugerują, że głównym motorem międzypokoleniowego przekazywania zdolności poznawczych jest genetyka, a wpływ wspólnych czynników środowiskowych, takich jak zasoby rodzinne, jest zaskakująco niewielki.
Zdolności poznawcze od dawna są przedmiotem badań ze względu na ich rolę w mobilności społecznej i osiągnięciach edukacyjnych. Wiemy, że dzieci często odzwierciedlają zdolności swoich rodziców, ale pytanie brzmi: czy jest to efekt genetyki, środowiska, czy może kombinacji obu tych czynników?
Badanie zespołu z Uniwersytetu Bielefeld opiera się na danych z niemieckiego projektu TwinLife – jednego z najobszerniejszych badań podłużnych (czyli wykonywanych na tych samych osobach) nad wpływem genów i środowiska na wyniki życiowe. TwinLife analizuje pary bliźniąt jednojajowych i dwujajowych oraz ich rodziny, umożliwiając oddzielenie wpływu genów od środowiska rodzinnego.
Badanie objęło cztery kohorty wiekowe, od wczesnego dzieciństwa (5-6 lat) po młodą dorosłość (21-25 lat). Zdolności poznawcze mierzono za pomocą testów Culture Fair Test 1-R (dla dzieci) i Culture Fair Test 20-R (dla starszych grup wiekowych), które minimalizują wpływ różnic kulturowych i edukacyjnych.
Naukowcy uwzględnili dane nie tylko od bliźniąt, ale także od ich rodziców i rodzeństwa. Dzięki temu mogli lepiej określić, w jaki sposób cechy przekazywane są międzypokoleniowo.
Wyniki badania wskazują, że podobieństwo w zdolnościach poznawczych między rodzicami a dziećmi wynika głównie z genetyki. Nawet w najmłodszych grupach wiekowych, gdzie wpływ środowiska zazwyczaj jest bardziej wyraźny, nie zaobserwowano istotnego wpływu zdolności rodziców na dzieci poprzez mechanizmy środowiskowe. Zamiast tego kluczową rolę odgrywają wspólne czynniki genetyczne.
Badacze nie znaleźli również dowodów na tzw. pasywne korelacje gen-środowisko. Teoretycznie rodzice mogliby jednocześnie przekazywać geny oraz tworzyć środowiska zgodne z tymi predyspozycjami – na przykład rodzice o wysokiej inteligencji wspierający intelektualny rozwój dzieci. Jednak badanie nie wykazało, by takie mechanizmy miały istotny wpływ. Wychodzi więc na to, że jedni mają trochę więcej szczęścia, a inni — nieco mniej.
Owe wnioski podważają tradycyjne założenia, według których środowisko rodzinne odgrywa kluczową rolę w kształtowaniu zdolności poznawczych. Nie oznacza to jednak, że rodzice nie mają żadnego wpływu. Unikalne interakcje między rodzicem a dzieckiem, wspieranie indywidualnych zainteresowań czy reagowanie na potrzeby emocjonalne, mogą istotnie wpływać na rozwój dziecka – choć są to wpływy trudne do uchwycenia w tradycyjnych modelach badawczych.
Czytaj również: Tych dwóch czynności nasz mózg nie potrafi robić naraz. Dlaczego?
Chociaż genetyka odgrywa dominującą rolę, to nie oznacza, że jest jedynym czynnikiem. Czynniki środowiskowe, grupy rówieśnicze, zajęcia pozalekcyjne czy losowe wydarzenia życiowe, również mają znaczenie, choć nie są bezpośrednio powiązane z genetyką rodziców. W przyszłości naukowcy chcą pogłębić badania, analizując bardziej złożone wzorce doboru partnerów oraz specyficzne interakcje między czynnikami genetycznymi i środowiskowymi. Może to pomóc lepiej zrozumieć, jak kształtować środowiska sprzyjające maksymalizacji potencjału dzieci.
Pojawiło się więc istotna wsparcie dla roli genów w kształtowaniu zdolności poznawczych, co jednak nie neguje znaczenia środowiska. Rozpracowanie tych interakcji może pomóc w między innymi edukacji — tak, by tworzyć modele uczenia dostosowane do możliwości konkretnych dzieci. A co do samego badania — myślę, że naukowcy nie raz jeszcze zaskoczą nas odkryciami w tej materii.
Hej, jesteśmy na Google News - Obserwuj to, co ważne w techu
