Polska nauka w rewelacyjnym stanie. Dane nie kłamią

Wiele mówi się o obecnym stanie oświaty w Polsce, gdzie w wielu placówkach brakuje wykwalifikowanego personelu, a średnia wieku w kadrze nauczycielskiej stale rośnie. Rzadko wspomina się jednak o sytuacji na szczeblu doktorskim i profesorskim wśród aktywnych naukowców. Wyniki ostatnich analiz napawają jednak optymizmem. Badania prowadzone przez prof. Marka Kwieka i dr. Łukasza Szymulę z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu pokazują, że naukowcy w Polsce mają wyższe szanse na pozostanie w akademii w porównaniu do kolegów z krajów takich jak Niemcy czy Stany Zjednoczone. Mimo to, polskie środowisko naukowe boryka się z problemami typowymi dla wielu krajów, takimi jak wysokie tempo rezygnacji młodych badaczy oraz permanentne niedofinansowanie.

Naukowcy często rezygnują, ale w Polsce i tak nie jest źle

Prof. Kwieka i dr Szymula swoją analizę opierają na danych z bazy Scopus, która obejmuje publikacje naukowe z kategorii STEMM, czyli nauk ścisłych, w tym inżynieryjnych, matematycznych, czy medycznych. Badania wykazały, że wzorce rezygnacji z nauki są podobne w różnych krajach: po 10 latach w nauce pozostaje połowa naukowców, a po 20 latach już tylko jedna trzecia. W Polsce jednak, odsetek badaczy, którzy trwają w akademii, jest większy niż w wielu krajach zachodnich. Ze względu na to, że w bazie danych nie są indeksowane wszystkie publikacje humanistyczne, kierunki z tego działu nauki nie były brane pod uwagę podczas analizy

Postanowiono również przeanalizować, dlaczego naukowcy przestają zajmować się zawodowo nauką. Powody opuszczania nauki są wielowymiarowe. Praca akademicka wiąże się z niskimi zarobkami, trudnościami w uzyskaniu finansowania badań oraz wysokim poziomem stresu. Naukowcy młodego pokolenia często odczuwają presję publikacyjną, która wpływa na ich równowagę między pracą a życiem prywatnym. Dodatkowo, w krajach zachodnich oferty pracy w sektorze prywatnym są coraz bardziej atrakcyjne, co skłania część z nich do zmiany ścieżki kariery.

W Polsce sytuacja wygląda nieco inaczej. Młodzi naukowcy często pozostają w akademii, ponieważ sektor prywatny oferuje im mniej możliwości niż w krajach wysoko rozwiniętych.

Czytaj dalej poniżej

Jaka piękna katastrofa. Oto ile wynosi strata Boeinga na projekcie Starliner Jakub Szczęsny

Sytuacja na orbicie coraz gorsza. Oto kolejny gracz Bartosz Gabiś

Jednym z ciekawych aspektów badania było porównanie stopnia rezygnacji z nauki między kobietami a mężczyznami. Okazuje się, że różnice między płciami zmniejszają się w młodszych kohortach naukowców, co oznacza, że młodsze pokolenie kobiet w większym stopniu pozostaje w naukach STEMM niż ich starsze koleżanki. Dotyczy to jednak głównie dziedzin, w których obecność kobiet nadal jest niska. Inaczej wygląda to w przypadku dyscyplin z dużą liczbą naukowców płci żeńskiej. W medycynie, czy naukach biologicznych kobiety nadal rezygnują z nauki szybciej niż mężczyźni.

Sytuacja jest stabilna, jednak niekoniecznie z dobrych powodów?

Prof. Kwiek podkreśla, że sytuacja w polskiej nauce ma zarówno zalety, jak i wady. Z jednej strony, stabilność zatrudnienia na uczelniach pozwala na budowanie doświadczenia i instytucjonalnej pamięci, co jest korzystne dla systemu szkolnictwa wyższego. Wieloletni pracownicy uczelni posiadają dogłębną wiedzę na temat funkcjonowania polskiego systemu edukacji i mogą skutecznie kształcić nowe pokolenia naukowców.

Z drugiej strony, brak rotacji kadry naukowej ogranicza możliwości zatrudnienia dla młodych badaczy. Stosunkowo niewielka liczba nowych stanowisk sprawia, że młodzi naukowcy często muszą czekać wiele lat na stabilne zatrudnienie, co zniechęca ich do kariery naukowej i może prowadzić do odpływu talentów. Dodatkowo dochodzi tutaj wcześniej wspomniany czynnik, czyli ograniczone możliwości przejścia do sektora prywatnego.

Grafika: depositphotos