Ostatnie wydarzenia związane z mową nienawiści, hejtem - nie tylko w internecie spowodowały, że ten temat ponownie znalazł się "na świeczniku". Opisywaliśmy sprawy, w których dziennikarze - udzielający się w mediach społecznościowych próbują szukać sprawiedliwości na własną rękę i jak pokazał przykład Krzysztofa Stanowskiego - czasami z zaskakującymi skutkami. Ale co może z hejtem zrobić "zwykły internauta", który nie dysponuje takim zapleczem?
Myśląc o rozwiązaniu sprawy związanej z hejtem, od razu odnosimy się do formacji przeznaczonej do utrzymania porządku publicznego - jednego z organów ścigania. Policja jest jedną z takich instytucji, które mogą pomóc nam w sprawie, która dotyczy bezpośrednio hejtu w internecie. Jednak problem z tym zagadnieniem jest taki, że sam "hejt" to pojęcie bardzo ogólne i w tej formie nie jest uregulowane w aktach normatywnych. Zbiory przepisów natomiast opisują inne przestępstwa lub wykroczenia, które mogą wynikać z tego co my nazywamy "hejtem".
Rozpatrując taki temat jakim jest internetowy hejt nie mogliśmy odmówić sobie zadania kilku pytań Polskiej Policji. Mieliśmy przyjemność porozmawiać z Panem Komisarzem Dawidem Marciniakiem, członkiem Zespołu Prasowego Komendy Głównej Policji. W trakcie rozmów ekspert przekazał nam kilka niezwykle istotnych informacji o których warto pamiętać, jeżeli zamierzamy walczyć z hejtem korzystając z pomocy służb porządkowych.
Jak wskazuje Dawid Marciniak z KGP: Absolutnie wszystkie. Cokolwiek do mnie dotarło i według mnie jest internetowym hejtem powinno zostać przekazane policjantom. Forma przekazania tych informacji jest natomiast nieistotna - mogą to być dokumenty "papierowe" (a zatem wydrukowane treści wiadomości e-mail, dane z komunikatorów, SMS-y, wypowiedzi na forach, w mediach społecznościowych), ale przyjęte zostaną również dowody w formie elektronicznej. Możliwe jest przekazanie funkcjonariuszom także zrzutów ekranowych. Jeżeli mamy problem z przygotowaniem takiego materiału, ale dysponujemy urządzeniem na którym informacje się znajdują, warto przynieść je ze sobą - policjanci samodzielnie zabezpieczą materiał.
Dawid Marciniak z KGP wskazuje ponadto na to, by pamiętać o powstrzymaniu się od usuwania materiałów źródłowych - tj. oryginalnych zapisów w platformach komunikacyjnych, w ramach doszło do internetowego hejtu. Usunięcie ich może utrudnić pracę funkcjonariuszom - stworzenie kopii nie upoważnia nas więc do tego, aby pozbyć się informacji w formie oryginalnej.
W przypadku typowych zawiadomień dotyczących np. włamania, pobicia, kradzieży - co do zasady powinniśmy składać zawiadomienie jednostce, która swoim obszarem działania obejmuje miejsce w którym doszło do zgłaszanego incydentu. Dla przykładu: jeżeli doszło do włamania do naszego mieszkania na Białołęce, powinniśmy udać się do Komisariatu Policji Warszawa-Białołęka. Trudno jest oczekiwać od funkcjonariuszy z drugiego końca miasta, że będą prowadzić czynności operacyjne w miejscu, w którym zazwyczaj takich działań nie prowadzą. Tego typu podejście funkcjonuje jednak jedynie w sytuacjach, w których możemy określić "terytorium" na terenie którego doszło do popełnienia przestępstwa. Z internetem jest nieco inaczej.
Internet nie jest czymś w rodzaju "terytorium", nie można go ubrać w takie ramy. A zatem, kom. Dawid Marciniak z KGP radzi abyśmy udali się do tej jednostki Policji, która jest właściwa dla naszego miejsca zamieszkania. To zaś może nam znacząco ułatwić sprawę, jeżeli zostaniemy wezwani przez funkcjonariuszy celem złożenia dodatkowych wyjaśnień lub dostarczenia dodatkowych materiałów. Takie podejście wynika wprost z wygody, która w takich sprawach jest naprawdę przydatna. Niemniej, zgłosić taki fakt możemy wszędzie i zawsze ono zostanie przyjęte.
Nasz ekspert, Komisarz Dawid Marciniak wychodzi od bardzo ogólnego, aczkolwiek istotnego założenia, wedle którego "wolność jednego człowieka kończy się tam, gdzie zaczyna się wolność drugiego człowieka". O tym powinniśmy pamiętać zawsze, kiedy rozpatrujemy incydenty związane z internetowym hejtem. Bo choć jesteśmy w stanie "instynktownie" zidentyfikować taki hejt, istotne jest to, by odpowiadał on sytuacjom przedstawionym w aktach normatywnych, czyli w Kodeksie Wykroczeń czy też Kodeksie Karnym. Trudno więc odpowiedzieć na pytanie, co według policjantów hejtem jest a co nie. Każdy człowiek rozpatruje to w zupełnie inny sposób, a i obraźliwe treści pisane przez internautów mogą wypełniać różne definicje zapisane w przepisach.
art. 190 kk mówi o groźbach karalnych. Osoba, która formułuje groźby pod adresem innej osoby naraża się na odpowiedzialność karną do 2 lat pozbawienia wolności (więzienia).
art. 190a kk mówi o tzw. stalkingu. To również może być formą hejtu. Tutaj ustawodawca przewidział karę do nawet 10 lat pozbawienia wolności w przypadku, gdyby osoba, wobec której stalking zastosowano targnęłaby się na własne życie.
art. 191a kk mówi o rozpowszechnianiu nagich zdjęć osoby wbrew jej woli. Choć stanowi to odrębne przestępstwo, nietrudno wyobrazić sobie sytuację kiedy ktoś np. podstępem wchodzi w posiadanie takich zdjęć, a następnie publikuje je w mediach społecznościowych wyśmiewając jednocześnie np. widoczne ułomności ciała. Możliwa kara to nawet 5 lat więzienia.
art. 196 kk mówi o obrażaniu uczuć religijnych. Niestety zdarza się, że w przestrzeni publicznej pojawiają się treści obrażające osoby innego wyznania. Maksymalny wymiar kary to 2 lata więzienia.
art. 212 kk dotyczy pomówienia. To chyba jeden z najbardziej wyrazistych przejawów hejtu rozumianego jako obrażanie drugiego człowieka. Zgodnie z kodeksem karnym grożąca kara to maksymalnie rok więzienia.
art. 216 kk jest podobny w swojej treści, a opisuje znieważenia osoby. Także tutaj kara może sięgnąć jednego roku więzienia.
art. 256 kk opisuje nawoływanie do nienawiści na tle różnic narodowych, etnicznych itp. Ten rodzaj przestępstwa dotyka najczęściej osoby innej narodowości, wyznania lub orientacji seksualnej. W tym przypadku ustawodawca określił najwyższy wymiar kary do 2 lat więzienia.
art. 257 kk mówi o znieważeniu i naruszeniu nietykalności cielesnej osoby czy też grupy osób z uwagi na przynależność narodową lub etniczną. Maksymalny wymiar kary to 3 lata więzienia.
Samo zagadnienie hejtu w kontekście aktów normatywnych jest więc bardzo szerokie i dotyczy różnych typów nienawistnych, szkodliwych dla nas działań. Warto dodać, iż to z jakiego artykułu ścigany będzie "hejt" należy do właściwego sądu oraz oceny prokuratora, który będzie zajmował się konkretną sprawą. Wiele w tym wypadku znaczy również zebrany materiał dowodowy, który może wskazywać na konkretny czyn zabroniony lub nawet kilka takich aspektów.
Na to pytanie nie otrzymaliśmy już szerokiej wypowiedzi - z bardzo prostego względu. Narzędzia, którymi dysponuje Policja znajdują się w gronie "metod operacyjnych", a zatem dane o nich są niejawne. Ogólnie jednak funkcjonują komórki w Polskiej Policji, które zajmują się docelowo monitorowaniem internetu oraz reagowaniem na przejawy zachowań zabronionych. Biorą także czynny udział w rozwiązywaniu spraw dotyczących cyberprzestrzeni - tutaj w domyśle mówimy o monitoringu mediów społecznościowych, for internetowych, wszelkich platform, które służą do komunikacji między internautami i mogą one być miejscem, w którym dochodzi do rzeczonego "hejtu".
Osoba, która stała się obiektem hejtu powinna szybko i stanowczo reagować. Nie może być przyzwolenia na takie zachowania agresora. Powyższe zestawienie pokazuje, że tzw. hejt może mieć wiele wymiarów, a Policja nie pozostaje wobec nich bezradna. Część ze wskazanych przestępstw ściganych jest na wniosek pokrzywdzonego lub z tzw. prywatnego oskarżenia, ale w szczególnych sytuacjach ze względu na ważny interes społeczny prokuratura może objąć taki wniosek ściganiem z urzędu.
Ekspert Policji przypomina także o szczegółach technicznych odnośnie rozwiązywania takich problemów, także w kontekście osób nieletnich:
Zgłaszać się można do najbliższej jednostki Policji, gdzie pokrzywdzeni otrzymają pomoc. Warto też szukać pomocy w innych instytucjach np. u pedagogów szkolnych. Policjanci zajmujący się tematyką przestępczości wśród nieletnich są w stałym kontakcie z placówkami oświatowymi. Szkolny psycholog może zorganizować takie spotkanie.
Jak wykazuje Dawid Marciniak, dzieci i młodzież (a także ich rodzice) mogą skorzystać z telefonu zaufania: 116 111. Co więcej, Ministerstwo Sprawiedliwości udostępnia także stronę internetową traktującą o wsparciu dla każdego, kto stał się ofiarą przemocy (również tej słownej, w sieci).
Fundusz Sprawiedliwości - pomoc dla osób dotkniętych przemocą
Dzięki uprzejmości Pani Moniki Wycykał - właścicielki EX ANTE Doradztwo Prawne oraz prawnika w Eporady24 mamy możliwość udostępnić Wam wzory zawiadomień o popełnieniu przestępstw związanych z mową nienawiści oraz hejtem. Zachęcamy wraz z Panią Moniką do skorzystania z tych materiałów - są one dostępne dla każdego nieodpłatnie.
Wzory zawiadomień o przestępstwie autorstwa Pani Moniki Wycykał
Walka z hejtem wcale nie musi być trudna jeżeli ma się na ten temat odpowiednie informacje. Jest to zjawisko absolutnie niekorzystnie, nie powinniśmy się z nim godzić i naszym obowiązkiem powinno być stanie na straży dyskusji o odpowiedniej jakości. I pamiętajmy - starajmy się odnosić z szacunkiem zawsze - nie tylko w świecie realnym, ale również w internecie.
Już wkrótce na AntywebTV pojawi się materiał wideo traktujący o walce z hejtem. Zasubskrybujcie nasz kanał i bądźcie na bieżąco!
Redakcja Antyweb serdecznie dziękuje:
Komisarzowi Dawidowi Marciniakowi z KGP
oraz Pani Monice Wycykał
Za pomoc w stworzeniu tego materiału. Udostępnione przez Państwa informacje, rady, pliki znacząco ubogacają tę publikację i pozwalają naszym czytelnikom na uzyskanie potrzebnej wiedzy w zakresie internetowego hejtu.
Hej, jesteśmy na Google News - Obserwuj to, co ważne w techu
