Kto ma ochotę na odrobinę dreszczy? Najbardziej straszy to, czego nie widać w realnym świecie. Duchy, zjawy i potwory — niektóre przerażają, niektóre też rozbawiają. W tym tekście skupimy się na tej pierwszej kategorii. Podpowiadamy jaki horror o duchach wybrać na wieczorny seans.
Tematyka filmów o duchach jest o tyle skomplikowana, że nie możemy się w żaden sposób odnieść do rzeczywistości. Zjawiska paranormalne, o których słyszy się w mediach, w zdecydowanej większości odbiegają od tego, co w swoich produkcjach serwują nam scenarzyści, reżyserzy i spece od efektów specjalnych. Filmowe zjawy tworzone są w taki sposób, widzom jeżyły się włosy na karku niemal w każdej scenie opowiadanej historii. A utrzymanie odpowiedniego napięcia nie jest wcale takie łatwe. Szybko orientujemy się przecież, że mamy do czynienia z fikcją i z kolejnymi ujęciami i tak zwanymi „jump scares”, które mają potęgować przerażenie, tego typu zagrania robią coraz mniejsze wrażenie.
Kontrolowanie emocji widza to prawdziwa sztuka i nie zawsze się to udaje. Być może wynika to z faktu, że obecnie filmy stawiają na efekty specjalne. Klasyki gatunku, które powstały przed boomem efektów specjalnych, dawkowały widzom adrenalinę — i robiły to w sposób zaskakująco dobry. Poczucie napięcia, obecności czegoś złowieszczego i przekonująca gra aktorska wystarczały do osiągnięcia zamierzonego efektu.
Wybranie top 10 horrorów o duchach nie jest łatwym zadaniem. Wystarczy wejść na Wikipedię poświęconą katalogowi filmów o tego typu zjawiskach, by szybko się przekonać, że to temat często podnoszony przez twórców. I choć znajdują się tam filmy, którym do horrorów jest daleko, jak np. Kacper i jego przyjaciele, tak spora część z nich to thrillery o duchach i same horrory, które stawiają na przestraszenie dorosłego widza.
Historia horrorów o duchach sięga końcówki XIX wieku. Rezydencja diabła z 1896 r. jest uznawana za pierwszy horror w historii kinematografii. Choć fabularnie skupia się na postaci Mefistofelesa, tak pojawiające się w nim duchy wywołują zjawiska paranormalne i straszą przybywających do tajemniczego zamku żołnierzy. XX wiek obfituje w tego typu produkcje i dobre horrory o duchach z lat 20-tych i 30-tych z pewnością się trafią, tak prawdopodobnie dopiero Karnawał dusz z 1962 r. stał się inspiracją dla wielu przyszłych twórców horrorów — także o duchach.
To historia ocalałej z wypadku samochodowego Mary, która po tragicznych wydarzeniach stara się zacząć nowe życie w inny mieście. Jednak dziewczynie nie udaje się zaznać spokoju. Szybko na jej drodze staje tajemnicza postać bladego mężczyzny prześladująca ją i pojawiająca się w najmniej spodziewanych momentach. Duch, zjawa z przeszłości? A może sama smierć się o nią ubiega? Niejeden horror pokazuje, że Kostucha nie zapomina i lubi upominać się o tych, którym udało się ją przechytrzyć.
Rok wcześniej do kin trafił horror W kleszczach lęku opowiadający historię guwernantki podejmującej się swojej pierwszej pracy na prowincji. Szybko okazuje się, że dom do którego trafiła jest nawiedzony, a dzieci, którymi się opiekuje, zostały opętane przez duchy poprzedniej opiekunki i jej kochanka. Końcówka lat 70-tych przynosi do kin Amityville Horror. Stuart Rosenberg przedstawia historię nawiedzonego domu, w którym doszło do morderstwa sześciorga członków rodziny Defeo. Nieco ponad rok po tym wydarzeniu do posiadłości wprowadzają się nowi lokatorzy. Ci doświadczają na własnej skórze zjawisk paranormalnych i obcowania ze zjawami.
Rok 1980 to kinowa premiera Lśnienia Stanleya Kubricka. Filmowa adaptacja powieści Stephena Kinga do dziś straszy kolejne pokolenia widzów. Jack Nicholson wcielający się w postać stróża wraz z rodziną mierzy się ze złowrogą atmosferą opuszczonego poza sezonem hotelu, w którym zaczynają dziać się niewyjaśnione zjawiska. Pomimo dość chłodnego przyjęcia przez krytyków, nominacji do Złotych Malin dla najgorszego reżysera i aktorki (nominacja dla Shelley Duvall), Lśnienie odniosło ogromny sukces komercyjny. I do tej pory uważany jest za klasykę gatunku.
W 1982 r. do kin trafił Duch. Wyreżyserowany przez Tobe'a Hoopera ze scenariuszem Stevena Spielberga film opowiada historię rodziny Freelingów i ich przeprowadzki do wymarzonego domu. Z pozoru zwykłe domostwo szybko okazuje się siedliskiem zła i duchów, które nie dają o sobie zapomnieć. To właśnie w Duchu doświadczycie jednej najbardziej kultowych scen mrożących krew w żyłach. To w niej młoda bohaterka nawiązuje kontakt z zaświatami dotykając ekranu telewizora. Do dziś mam ciarki na wspomnienie mojego pierwszego seansu tego filmu.
Do końca XX wieku na ekrany kin i telewizorów trafiły jeszcze dziesiątki filmów o duchach. Nie wszystkie to dobre horrory o duchach, ale jeśli szukacie tego typu rozrywki, to warto zainteresować się Duch II: Druga strona, serią Laleczka Chucky (choć bardziej dotyka tematów nawiedzenia niż samych duchów), Nawiedzony, Dom na Przeklętym Wzgórzu czy The Blair Witch Project traktujący o zjawiskach paranormalnych i przedstawiony w formie paradokumentu. Nie można też zapomnieć o japońskim The Ring: Krąg, który wzbudził zainteresowanie azjatyckimi horrorami.
Horrory z duchami straszą od lat. Ostatnie dwudziestolecie przyniosło do kin i serwisów VOD sporę dawkę dreszczy i ciarek na plecach. Efekty specjalne pozwalają nie tylko na realistyczne przedstawienie zjawisk paranormalnych, ale i samych duchów, które przybierają różne formy i postaci strasząc i ganiając bohaterów filmów po nawiedzonych domach. Straszne horrory o duchach z tego okresu to m.in. Inni z Nicole Kidman w roli kobiety mierzącej się ze zjawiskami paranormalnymi czując w swoim domu zagrożenie i obecność przybyszy z zaświatów.
Statek widmo podchodzi do tematu duchów w nieco inny sposób. Tym razem zło opuszcza wiejskie posiadłości i zadomawia się na... oceanie. Staten Antonia Graza wypłynął z portu w 1962 roku, ślad po nim zaginął. Podobnie jak po jego załodze i pasażerach, których spotkał okrutny los — tragiczne sceny rozgrywające się na pokładzie to prawdziwe kino grozy. 40 lat po mrożących krew w żyłach wydarzeniach Antonia Graza powraca. Statek widmo odnaleziony zostaje przez załogę holownika liczącą na odnalezienie sporych kosztowności. Szybko przekonują się jednak, że nie będzie to takie proste i statek wcale nie jest pusty.
W tym samym roku do kin trafia amerykańska wersja The Ring. Choć akcja przeniesiona została do Stanów Zjednoczonych, film opowiada niemal tę samą historię, co japoński oryginał. Produkcja ta zapoczątkowała trend amerykanizowania azjatyckich horrorów. Podobne losy spotkały The Grudge — Klątwa, Dark Water — Fatum czy Oko.
Mamy też całą serię filmów Paranormal Activity. Jak już sama nazwa wskazuje w tych horrorach o duchach znajdziecie niezliczone przypadki zjawisk paranormalnych, nawiedzeń, objawień demonów, kultystów i innych fenomenów, które trudno wyjaśnić. Do tej pory pojawiły się cztery główne filmy Paranormal Activity, poboczne tytuły Naznaczeni oraz Inny wymiar. W przyszłym roku pojawi się kolejna część serii — planowo miała trafić do kin jeszcze w tym roku, jednak studio odpowiedzialne za jej powstanie zdecydowało się na przeniesienie premiery na własny serwis VOD Paramount+.
A wiecie, że powstało wiele filmów o duchach inspirowanych prawdziwymi wydarzeniami? Niewyjaśnione, paranormalne zjawiska często są idealnym źródłem dla twórców kina. I choć dla zwykłego odbiorcy wydają się dziełem wyobraźni scenarzystów, nie zawsze zdajemy sobie sprawę z tego, że przedstawione w obrazie historie zostały w niektórych przypadkach dobrze udokumentowane. Tylko od nas zależy czy w nie uwierzymy, czy też potraktujemy je z przymróżeniem oka — mimo, że wciąż będą nas skutecznie straszyć.
Zobacz też: Te filmy na faktach koniecznie musisz zobaczyć!
Chyba najbardziej popularnym horrorem o duchach, a konkretniej demonach, jest bez wątpienia Egzorcysta z 1973 r. Prawdziwa klasyka gatunku mrozi krew w żyłach nawet w XXI wieku. Film powstał na podstawie książki o tym samym tytule. Jej autor, William Peter Blatty czerpać miał inspiracje z prawdziwej historii opętania przez demona 14-letniego chłopca nazywanego Roland Doe, która miała mieć miejsce w Stanach Zjednoczonych w 1949 zł. W Egzorcyście horror i traumatyczne wydarzenia towarzyszą widzowie niemal od pierwszych minut. Sceny wypędzania demona z ciała dwunastoletniej dziewczynki wywołają poczucie grozy u każdego widza.
Paranormalne zjawiska często inspirują twórców. Wystarczy wspomnieć Obecność z 2013 r. To historia pary badaczy zjawisk paranormalnych, którzy trafiają do opętanego przez potężnego demona domu. Chyba nie trzeba pisać, co ich tam spotyka — warto przekonać się samemu. Zarówno główni bohaterowie, jak i wątek fabularny inspirowane są prawdziwymi wydarzeniami i postaciami Eda i Lorraine Warrenów. Warrenowie i ich bogata historia jako łowców duchów dostarczają inspiracji twórcom filmów od wielu lat. W oparciu o ich prace, dokumenty i zapiski powstały inne produkcje: seria Amityville, Nawiedzony dom oraz kontynuacje Obecnośći i spin-offy tej serii w postaci Annabelle czy Zakonnicy. Inne filmy o duchach na faktach to Egzorcyzmy Emily Rose z 2005 r. czy seria Udręczeni (The Haunting in Connecticut).
Podchodzenie do filmów o duchach na faktach na serio nie ma w mojej ocenie żadnego sensu. Może i powstały na podstawie relacji osób, które miały styczność ze zjawiskami paranormalnymi, ale są na tyle przekoloryzowane, że lepiej je postrzegać jako całkowita fikcja. Zabiegi stosowane przez twórców sprawiają, że źródło wydarzeń w nich przedstawione odchodzi na daleki plan i dla widza staje się nieistotne. Do tego dochodzi kwestia wiary w duchy — czy to w te przyjazne ludziom (jak np. wspomniany już Kacper) czy też czyhające na swoją ofiarę pod łóżkiem, w szafie, czy też uwięzione w telewizorze czekając na dotknięcie ekranu przez niewinne dziecko. Moja wiara w tego typu zjawiska jest mocno ograniczona, jednak nie przeszkadza mi to w oglądaniu i czerpania rozrywki z tego typu produkcji. Fajne horrory o duchach to dobra odskocznia od bardziej przyziemnych tematów, a odrobina dreszczyku emocji jest zawsze mile widziana. Wszystko jednak zależy od wrażliwości widza. Jeśli boicie się zjawisk paranormalnych, lepiej poszukać innego hobby.
Obrazek wyróżniający: Stefano Ciociola z Unsplash
Hej, jesteśmy na Google News - Obserwuj to, co ważne w techu
