Mars to tylko pozornie martwa planeta, jego krajobrazy wciąż nas fascynują. Na jego powierzchni dzieją się procesy geologiczne, których zdecydowanie nie znajdziemy na Ziemi. Zupełnie niecodzienne z punktu widzenia Ziemian jest powstawanie gejzerów pełnych dwutlenku węgla, które każdego roku rzeźbią powierzchnię planety i tworzą fascynujące wzory. Co je powoduje i jak wpływają na wygląd Czerwonej Planety?
Mars posiada niezwykle cienką atmosferę, składającą się aż w 95% z dwutlenku węgla. W okresie zimowym, kiedy temperatura gwałtownie spada, CO2 zamarza, tworząc grubą warstwę czapy lodowej w regionach polarnych. W odróżnieniu od lodu wodnego ów "suchy lód" (czyli zestalony dwutlenek węgla) sublimuje, a zatem przechodzi bezpośrednio ze stanu stałego w gazowy, pomijając fazę ciekłą.
Gdy nadchodzi marsjańska wiosna, coraz intensywniejsze promienie słoneczne zaczynają ogrzewać powierzchnię planety. Suchy lód jest półprzezroczysty, co pozwala światłu dotrzeć do powierzchni gruntu. W rezultacie grunt nagrzewa się szybciej niż warstwa lodu nad nim, powodując sublimację gazu znajdującego się pod lodem. Tego typu zjawisk na Ziemi nie znajdziemy, nie ma na to szans. A to z kolei powoduje, że procesy geologiczne na Marsie są nie tylko unikalne dla tej planety w skali Układu Słonecznego, ale i fascynujące.
Nagromadzony pod powierzchnią gaz nie ma ujścia, dlatego w końcu eksploduje w najsłabszych punktach lodowej pokrywy. Wyrzucane pod dużym ciśnieniem strumienie CO2 unoszą ze sobą ciemniejsze cząsteczki pyłu i piasku, które osiadają na powierzchni, tworząc niezwykłe wzory przypominające rozproszone plamy. Niektóre z tych gejzerów "wykręcają" prędkość nawet 160 km/h, a ich wyrzuty mogą rozciągać się na przestrzeni kilometra. Pokażcie mi coś podobnego na przykład na Islandii, gdzie widziałem niemało gorących źródeł oraz gejzerów.
Zdjęcia wykonane przez kamerę HiRISE na pokładzie sondy Mars Reconnaissance Orbiter pokazały nam, jak owe procesy zmieniają powierzchnię Marsa. Wydmy w pobliżu biegunów planety pokrywają się jasnymi i ciemnymi plamami – to właśnie efekt corocznych erupcji gejzerów pełnych CO2.
Oprócz plam powstających w wyniku eksplozji gazu, na powierzchni Marsa można znaleźć struktury o wyglądzie przypominającym pajęczyny. Formacje, określane jako araneiform terrain lub spider terrain, powstają w wyniku wieloletnich erupcji gejzerów, które stopniowo żłobią sieć kanałów w marsjańskim gruncie. I niech ktoś mi teraz powie, że Mars jest nudny...
Naukowcy z NASA przeprowadzili eksperymenty, aby rozgryźć ten mechanizm. Potwierdzili, że model zaproponowany przez Hugh Keiffera w 2006 roku idealnie (czapki z głów!) opisuje proces powstawania marsjańskich gejzerów. Według tej koncepcji, sublimujący CO2 tworzy pod lodem warstwę wysokiego ciśnienia, która unosi lód i ostatecznie prowadzi do jego pęknięcia oraz wyrzutu gazu i pyłu. Efekt? Sieć owych naturalnych „pajęczyn”, które nie mają swojego odpowiednika na Ziemi.
Czytaj również: Misja na Marsa może być skazana na porażkę. Powód jest prozaiczny
Gejzery na Ziemi są związane z wodą i aktywnością wulkaniczną, podczas gdy na Marsie wynikają z sezonowych zmian temperatury i obecności suchego lodu. Co więcej, warunki atmosferyczne i skład gruntu na naszej planecie nie pozwalają na występowanie podobnych zjawisk. Smutne? Wcale nie. Gdyby tego typu rzeczy działy się na naszej planecie, nie oznaczałoby to niczego dobrego dla życia. Zasadniczo, cieszmy się, że u nas tego nie ma i że dzieje się to na Marsie.
Naukowcy, którzy badają Marsa, mówią wprost: owa planeta oferuje widoki, które mogłyby konkurować z najpiękniejszymi krajobrazami Ziemi. Każdej marsjańskiej wiosny jego powierzchnia zostaje ponownie przemodelowana przez siły, które na naszej planecie są zasadniczo nieznane.
Badania nad marsjańskimi gejzerami pozwalają naukowcom lepiej poznać Marsa tuż przed naszymi podbojami. Czy podobne procesy mogły zachodzić tam miliardy lat temu, kiedy miał on znacznie gęstszą atmosferę i (jeszcze) wodę na powierzchni? Odpowiedzi na te pytania mogą pomóc w poszukiwaniu śladów dawnego życia na Czerwonej Planecie. A może owo życie dalej tam jest, ale skryte pod powierzchnią pełną "pajączków"? Kto wie!
Hej, jesteśmy na Google News - Obserwuj to, co ważne w techu
