Spędzić ponad cztery dekady w wiezieniu i wyjść na wolność - to musi być przeżycie. I to z kilku powodów: samo odzyskanie wolności czy zmiana trybu życia zapewne są czymś olbrzymim. Ale jest coś jeszcze: podróż w czasie. To swoiste przeskoczenie z jednej epoki do drugiej. Gdy bohater wpisu trafił za kratki, na świecie panowała zimna wojna, rodziła się informatyka, a Chiny nie były "fabryką świata". iPhone istniał w wyobraźni garstki osób, Internet był pieśnią przyszłości, sztuczna inteligencja i roboty interesowały filmowców i pisarzy. Tak, dla więźnia to może być szok.
Cyfrowe wykluczenie nie jest pojęciem wymyślanym na siłę - to element naszej rzeczywistości. Element, który wbrew pozorom nie musi zanikać - on pewnie będzie się pogłębiał. Im szybszy rozwój technologiczny i postęp cywilizacyjny, tym większe ryzyko, że ktoś zostanei z tyłu. A przyczynią się do tego różne czynniki, jednym z nich jest wieloletnie więzienie.
Ta historia chodzi za mną od kilku miesięcy, wczoraj do niej wróciłem, bo trafiłem na kolejny artykuł poświęcony pewnemu Amerykaninowi. Trafił do więzienia w wieku 25 lat, wyszedł, gdy miał 69. Spędził w zamknięciu ponad cztery dekady. Przyznam, że trudno to sobie nawet wyobrazić. Człowiekowi poświęcono krótki film, który pokazuje m.in. odnajdywanie się we współczesnym świecie. Szok przeżywa w sklepie spożywczym, gdy widzi, jak duży jest wybór produktów, nie może zrozumieć, dlaczego ludzie mówią do samych siebie na ulicy (rozmawiają przez telefon), dlaczego mają przewody w uszach, jak to możliwe, że patrzą ciągle w małe telefony podczas marszu i nie przewracają się...
Początkowo stwierdziłem, że życie takiego człowieka musi być teraz koszmarem - cyfrowe wykluczenie pewnie często daje o sobie znać. Coraz trudniej o automat telefoniczny, problem stanowić może otwarcie wielu par drzwi czy barierek, bo nie ma w nich klamki czy miejsca na monetę, człowiek ma kłopot z kupieniem biletu, zrobieniem zakupów (bo kasy są samoobsługowe) albo wypożyczeniem roweru. Znamy to z naszej rzeczywistości, ale dla większości z nas to nie problem, lecz codzienność. Podobnie jak obsługa smartfona czy korzystanie z Sieci.
Po jakimś czasie doszedłem jednak do wniosku, że ten szok byłego więźnia może być trochę naciągany - przecież nie trzymali go w całkowitym zamknięciu przez te 44 lata, musiał mieć kontakt z innymi ludźmi, słyszeć o tym, jak zmienia się świat. Przez blisko dekadę nie dowiedział się, że istnieją smartfony? Nie twierdzę, że powinien być zaznajomiony z obsługą tabletu, ale o jego istnieniu pewnie wie.
Potem znowu naszła mnie wątpliwości: skąd ja mogę wiedzieć, jak wygląda życie w amerykańskim więzieniu i jak przepływają tam informacje z zewnątrz? Zwłaszcza w przypadku osób osadzonych na długie dekady? Zresztą, czym innym jest usłyszeć, że ludzie chodzą dzisiaj wszędzie ze wzrokiem wbitym w smartfon i słuchawkami w uszach, a czym innym jest to zobaczyć w centrum Nowego Jorku. Dla takiego więźnia współczesny świat to prawdopodobnie wycieczka na inną planetę. Gdyby swój wyrok odsiedział w XVIII czy XIX wieku, nawet w pierwszej połowie poprzedniego stulecia, szok pewnie nie byłby tak duży - świat się zmieniał, lecz nie tak drastycznie. Ostatnie kilka dekad to już technologiczny cwał. A będące jego efektem ubocznym cyfrowe wykluczenie nie dotknie jedynie skazańców.
Cyfrowe wykluczenie zbierze swoje żniwo
Czy problem pokazany w filmie dotyczy lub będzie dotyczył tylko byłych więźniów? Nie - to zacznie się rozszerzać. A "ofiarami" nie staną się jedynie osoby starsze, spodziewam się i ludzi w średnim wieku i młodzieży. Wystarczy, że zderzą się z rozwiązaniem, z którego nie korzystają na co dzień i już może być kłopot. Przykład? Biletomat, w którym można płacić tylko kartą. Albo sklep samoobsługowy. Restauracja bez ludzkiej obsługi, wypożyczalnia rowerów, w której potrzebny jest np. smartfon albo dostęp do Internetu. Przykładów będzie przybywać, każdy rok przyniesie nowy pakiet nowinek i ułatwień, które nie dla wszystkich będą ułatwieniami. Coraz więcej osób może stać na środku ulicy i spoglądać na świat, którego nie potrafią zrozumieć. Niczym nasz skazaniec. Tyle, że ich to dotknie bez odsiadki.
